- Chỉ với bộ đồ nghề khá đơn giản gồm một chiếc giá gỗ chuyên dụng, một dao, kéo, kìm và kim chỉ khâu quần áo thông thường, những thợ hoạn heo đã kiếm sống vài chục năm nay ở chợ phiên Lộc Bình (Huyện Lộc Bình, tỉnh Lạng Sơn).

Heo muốn cho sản lượng thịt cao thì phải triệt sản nên nghề hoạn (cách nói dân gian) đã xuất hiện từ xa xưa và tồn tại đến ngày nay.

Điểm đặc biệt là những thợ hoạn này chỉ triệt sản những “nàng” heo cái vì heo đực phải hoạn từ 15 ngày tuổi và dễ làm nên thường người dân tự làm ở nhà, còn heo cái phải... có nghề mới hoạn được và chỉ hoạn khi đã đủ 2 tháng tuổi.

Chợ mua bán heo nằm riêng một khu thuộc chợ trung tâm huyện Lộc Bình – Lạng Sơn. Chợ Lộc Bình họp 5 ngày 1 phiên, vào những ngày phiên chợ heo mới họp.
Những thợ hoạn heo cũng kiếm sống theo những ngày chợ phiên. Với chiếc giá hoạn đơn giản dễ dàng mang đi mang lại những thợ hoạn di chuyển khắp chợ để hành nghề.
Công đoạn đầu tiên, những “nàng” heo được cố định vào giá hoạn bằng dây thừng.
Việc cố định những “nàng” heo này không nhẹ nhàng chút nào và cũng phải có nghề vì nếu buộc không chắc khi đang triệt sản nhỡ các “nàng” giãy đạp mạnh mà thoát ra thì rất mệt.
Sau khi “nàng”đã an tọa, thợ hoạn rạch một đường rộng vừa đủ đưa vào một ngón tay ở đúng vị trí mà chỉ thợ lành nghề mới ước lượng chuẩn bằng lưỡi dao nhà nghề sắc ngọt.
Chỉ với một ngón trỏ được đưa vào, tùy theo cấu tạo cơ thể của mỗi “nàng” heo và độ lành nghề của thợ hoạn mà cái phần duy trì nòi giống được lôi ra nhanh hay chậm (thường thìchỉ vài phút).
Những tiếng rống inh ỏi của các “nàng” heo khắp chợ đủ biết việc triệt sản không hề êm dịu.
Cái phần bùng nhùng đang được lôi ra giống như đoạn ruột này chính là bộ phận quan trọng để duy trì nòi giống sẽ được cắt bỏ.
Sau khi bộ phận sinh sản được cắt bỏ, vết mổ được khâu kín miệng bằng kim chỉ khâu thông thường vẫn dùng khâu vá quần áo.
Chiếc kìm chỉ phát huy tác dụng trong việc nhổ răng sữa.
Không có bất kỳ loại thuốc sát trùng nào, sau khi khâu những bác thợ hoạn chỉ chùi qua loa vết mổ bằng một miếng giẻ và rồi “nàng” được trở lại chiếc rọ đưa về nhà’
 “Chiến lợi phẩm” giành được trong nửa buổi chợ của ông Nguyễn Văn Thanh, một thợ hoạn đã hành nghề ở chợ phiên Lộc Bình đã 30 năm. Ông Thanh cho biết, mỗi phiên chợ trung bình ông triệt sản khoảng 10 đến 15 heo cái, với giá 15 ngàn đồng một con ông thu được trên dưới 200 ngàn đồng mỗi buổi chợ phiên.

Anh Lê